Είναι δυνατόν το μέγεθος των πιάτων και των μαχαιροπίρουνων, το σχήμα των ποτηριών, το χρώμα των τοίχων και η ταξινόμηση των τροφίμων στο ψυγείο να επηρεάζουν την διατροφή μας; Τα υπάρχοντα επιστημονικά στοιχεία είναι κατηγορηματικά: ναι, όλα μπορεί να παίξουν τον ρόλο τους.

Τις περισσότερες σχετικές μελέτες έχει πραγματοποιήσει ο δρ Μπράιαν Γουάνσινκ, καθηγητής Διατροφικής Επιστήμης στο Πανεπιστήμιο Κορνέλ της Νέας Υόρκης. Ο δρ Γουάνσινκ θεωρείται κορυφαίος ειδικός παγκοσμίως στην διατροφική συμπεριφορά και έχει περάσει τις δύο τελευταίες δεκαετίες αποκωδικοποιώντας κρυφά στοιχεία που επηρεάζουν το πως τρώμε.

Το συμπέρασμα των ερευνών του είναι πως διαρκώς μας «παγιδεύει» το περιβάλλον του σπιτιού μας, ωθώντας μας να καταναλώνουμε καθημερινά 100-200 θερμίδες περισσότερες απ’ όσες χρειαζόμαστε ή θέλουμε.

* Οργανωμένο ψυγείο. Ας πάρουμε ως παράδειγμα την ταξινόμηση του ψυγείου, που αποτελεί αντικείμενο της νεώτερης από τις μελέτες του. Ο δρ Γουάνσινκ και οι συνεργάτες του έβγαλαν φωτογραφία τα ψυγεία 100 εθελοντών και τους ζήτησαν να κρατήσουν αναλυτικά ημερολόγια διατροφής.

Στη συνέχεια, επιστράτευσαν 100 άλλους εθελοντές και αναδιοργάνωσαν τα ψυγεία τους με διάφορους τρόπους, εξετάζοντας τις επιδράσεις κάθε αναδιοργάνωσης ξεχωριστά.

Αποτέλεσμα: όπως κι αν ήταν ταξινομημένα τα τρόφιμα, οι εθελοντές είχαν τριπλάσιες πιθανότητες να φάνε αυτό που πρώτο «αιχμαλώτιζε» τη ματιά τους μέσα στο ψυγείο – και όχι το πέμπτο ή το δέκατο.

Αν, λοιπόν, στο οπτικό μας πεδίο βρίσκονται πρώτα φρούτα και λαχανικά (και όχι λ.χ. τοστ και γλυκά), είναι πολύ πιθανότερο να καταναλώσουμε αυτά για δείπνο παρά να ψάξουμε κάτι παχυντικό που θα βρίσκεται στο πίσω μέρος του ψυγείου. Τόσο απλό.

«Διαπιστώσαμε πως υπάρχει μια αληθινά ισχυρή τάση κατανάλωσης του τροφίμου που είναι πιο ορατό», λέει ο δρ Γουάνσινκ. «Και είναι λογικό. Όταν γυρνάς κουρασμένος στο σπίτι, το τελευταίο που θες είναι να ψάχνεις σε όλο το ψυγείο για να βρεις κάτι να φας. Το πιθανότερο είναι πως θα αρπάξεις ό,τι βρεις μπροστά σου».

* Κλειστή τροφοθήκη. Κατά την ίδια λογική, «είναι χίλιες φορές προτιμότερο να έχει κανείς κλειστή τροφοθήκη παρά ράφια φύλαξης των τροφίμων, ιδίως όταν σε αυτά τοποθετούνται διάφορα σνακ που δεν χρειάζονται προετοιμασία για να καταναλωθούν», προσθέτει.

Επιπλέον, «μπορεί τα μεγάλα ψυγεία να είναι βολικά, αλλά τα μικρότερα αποθαρρύνουν την υπερβολική κατανάλωση φαγητού».

* Μικρότερα πιάτα και μαχαιροπίρουνα. Όπως είπε ο δρ Γουάνσινκ στο ετήσιο συνέδριο της Αμερικανικής Ψυχολογικής Εταιρείας, που πραγματοποιήθηκε τον Αύγουστο στην Ουάσινγκτον, υπάρχουν μερικές ακόμα αλλαγές που μπορεί να κάνουν τη διαφορά.

Ποιες είναι αυτές οι αλλαγές; Κατ’ αρχήν, να αλλάξουμε με μικρότερα τα πιάτα και τα μπωλ όπου σερβίρουμε το φαγητό, αλλά και τα μαχαιροπίρουνα.

Ο δρ Γουάνσινκ έχει διαπιστώσει πως παραδοσιακά τρώμε το 92% του φαγητού που βρίσκεται στο πιάτο μας και πως το μέγεθος του πιάτου παίζει καθοριστικό ρόλο στο πόσο θα φάμε (εξ ου και είναι κατηγορηματικά αντίθετος στην συνήθεια πολλών από εμάς να τρώνε κατ’ ευθείαν από την κατσαρόλα ή το ταψί).

Σε μία από τις μελέτες λ.χ. που πραγματοποιήθηκε σε 168 εθελοντές οι οποίοι πήγαν κινηματογράφο, ανακάλυψε πως όταν αγόραζαν extralargeμερίδα ποπ κορν, έτρωγαν μηχανικά 45% περισσότερο απ’ ό,τι όταν αγόραζαν την large μερίδα (και στις δύο περιπτώσεις, ποτέ δεν άδειαζαν εντελώς το μπωλ).

Μία άλλη μελέτη, αυτή τη φορά σε καθηγητές Διατροφής, έδειξε πως όταν σερβίριζαν στον εαυτό τους παγωτό με μεγάλα κουτάλια και σε μεγάλα μπωλ, έβαζαν πολύ περισσότερο απ’ ό,τι όταν σερβίριζαν με μικρά κουτάλια και σε μικρά μπωλ – «και οι άνθρωποι αυτοί, λόγω επαγγέλματος, θα έπρεπε να έχουν επίγνωση τι κάνουν», προσθέτει ο δρ Γουάνσινκ.

Συνολικά, οι μελέτες του έχουν δείξει πως μπορούμε να μειώσουμε κατά 22% τις θερμίδες που καταναλώνουμε, επιλέγοντας να τρώμε σε πιάτα με διάμετρο 5 εκατοστά μικρότερη απ’ ό,τι αυτά που ήδη έχουμε.

* Ψηλά και λεπτά ποτήρια. Αλλαγή πιθανώς χρειάζονται και τα ποτήρια μας. Ο δρ Γουάνσινκ ζήτησε από μπάρμεν να φτιάξουν τα ίδια κοκτέιλ, αλλά σε ποτήρια με διάφορα μεγέθη. Ανακάλυψε πως οι επαγγελματίες έβαζαν περισσότερο αλκοόλ στα κοντά και φαρδιά ποτήρια παρά στα ψηλά και λεπτά.

Άλλη μελέτη, σε παιδιά που πήγαιναν κατασκήνωση, έδειξε πως κι αυτά έπιναν περισσότερα όταν χρησιμοποιούσαν χαμηλά και φαρδιά ποτήρια, απ’ ό,τι όταν χρησιμοποιούσαν ψηλά και λεπτά, ενώ τρίτη μελέτη έδειξε πως όταν χρησιμοποιούμε κοντά και φαρδιά ποτήρια βάζουμε κατά 37% περισσότερο υγρό απ’ ό,τι στα ψηλά και λεπτά του ίδιου όγκου.

Συμπέρασμα: «Για να γίνεις λεπτός, να χρησιμοποιείς λεπτά ποτήρια», λέει παραστατικά ο δρ Γουάνσινκ.

* Φυσικό χρώμα στον τοίχο. Και μια τελευταία αλλαγή: βάψτε τους τοίχους στον χώρο όπου θα τρώτε (κατά προτίμηση έξω από την κουζίνα, αλλά και μακριά από τηλεόραση και pc) με φυσικά χρώματα. Αν το χρώμα είναι πολύ φωτεινό, θα σας προκαλέσει υπερδιέγερση και θα σας κάνει να τρώτε γρήγορα και συνεπώς πολύ, ενώ αν είναι σκούρο θα σας κάνει να τρώτε μεν αργά αλλά περισσότερο απ’ όσο θα θέλατε.